Barnaníð - Phaedophilia
Hvað er barnaníð?
Barnaníð er málaflokkur sem eðlilega er mikið í umræðunni því ekki fer á milli mála að hér er um að ræða afbrigðilega persónuleikaröskun einstaklinga með truflunum á hvatastjórnun (impulsive control diorder). Og getur iðjan vitanlega valdið truflunum á félagshæfni eða atvinnu einstaklings.
Barnaníð er afbrigðileg kynlífslöngun sem fullnægt er með barni sem venjulega er 13 ára að aldri eða yngra. Samkvæmt skilgreiningunni er níðingurinn eldri en 16 ára og minnst 5 árum eldri en fórnarlambið. Breytilegt er þó hvaða aldur eða kyn barnaníðingar girnast. Bæði finnast dæmi þess sem barnaníðingar girnast aðeins börn en einnig fullorðna einstaklinga. Þess má þó geta að þeir einstaklingar sem hafa kynferðislegar hvatir í garð barna og svara þeim þörfum falla undir flokk barnaníðinga, ekki aðrir.
Misjafnt er hvaða börn barnaníðingar velja sér, geta það verið eigin börn, stjúpbörn, ættingar, vinir barna eða þá með öllu óskyld börn. Þá fara aðrir flóknari leiðir, t.d. vinna sér traust móður, giftast móður heillandi barns, taka til sín fósturbörn eða gerast jafnvel barnræningjar. Hvað níðingarnir svo framkvæma með barninu er misjafnt. T.a.m. eru börnin látin afklæðast og höfð til sýnis, barninu er strokið og níðingurinn afhjúpar sig eða fróar sér í návist barnsins. Eru þá sumir sem ganga lengra og framkvæma munnmök eða hafa samfarir við barnið. Gerendur gefa oft á tíðum þá skýringu að verknaðurinn hafi haft fræðslugildi, barnið hafi verðskuldað kynferðislega ánægju eða þá að barnið hafi verið kynferðilsega ögrandi. Til þess svo að koma í veg uppljóstrun af háflu barnsins bregða níðingar oft á það ráð að hóta því.
Orsakir
Barnaníðingur getur verið hver sem er, stétt eða baksaga einstaklings skiptir þar í raun ekki máli. Margvíslegar rannsóknir hafa verið framkvæmdar og m.a. er talið að þeir sem beita börn kynferðislegu ofbeldi, hafa oftar en ekki sjálfið verið misnotaðir í æsku. Þá hafa komið fram kenningar um tengsl milli barnaníð og líffræðilegra þátta. Talið var að magn testósteróns í blóði gæti leitt til afbriðilegra kynlífslangana. Ekki er þó búið að ákvarða gen sem tengt er við þessa hegðun. Á móti kemur þá einnig að Phaedophilia er talið sálrænt vandamál fremur en líffræðilegt. Enn önnur kenning segir til um að barnaníð sé hægt að tengja við andlegan þroska og þeir sem girnist börn hafi í raun aldrei þroskast til fullnustu. Þá er talið að ákveðinn hópur barnaníðinga vilji drottna yfir þeim sem stundað er kynlíf með. Eru börn þá kjörinn kostur vegna þess að vitanlega hafa þau ekki sömu þekkingu og fullorðnir á kynlífi og því „auðveld bráð“.
Barnaníðingur getur verið hver sem er, stétt eða baksaga einstaklings skiptir þar í raun ekki máli. Margvíslegar rannsóknir hafa verið framkvæmdar og m.a. er talið að þeir sem beita börn kynferðislegu ofbeldi, hafa oftar en ekki sjálfið verið misnotaðir í æsku. Þá hafa komið fram kenningar um tengsl milli barnaníð og líffræðilegra þátta. Talið var að magn testósteróns í blóði gæti leitt til afbriðilegra kynlífslangana. Ekki er þó búið að ákvarða gen sem tengt er við þessa hegðun. Á móti kemur þá einnig að Phaedophilia er talið sálrænt vandamál fremur en líffræðilegt. Enn önnur kenning segir til um að barnaníð sé hægt að tengja við andlegan þroska og þeir sem girnist börn hafi í raun aldrei þroskast til fullnustu. Þá er talið að ákveðinn hópur barnaníðinga vilji drottna yfir þeim sem stundað er kynlíf með. Eru börn þá kjörinn kostur vegna þess að vitanlega hafa þau ekki sömu þekkingu og fullorðnir á kynlífi og því „auðveld bráð“.
Ólíkar hliðar barnaníðinga
Skipta má gerendum kynferðsbrota í fjóra flokka: Gerandi sem leitast eftir ástúð og hlýju, sá sem snýr öllu upp í eitthvað kynferðislegt, gerandi sem lætur reiði bitna á barninu og svo loks ofbeldisfulli gerandinn.
Gerendur sem leitast eftir ástúð og hlýju falla undir tvo flokka, ef svo má segja. Þeir sem eru strangir í meira lagi og höfuð fjölskyldunnar og þá þeir sem finna frekar samleið með börnum sínum og móðirin stjórnar heimili og fjölskyldu. Annað afbrigði barnaníðinga eru þeir sem snúa öllu upp í eitthvað kynferðislegt og vilja eiga í kynferðissambandi við flesta í nærumhverfi sínu, þar á meðal eigin börn eða önnur. Við þetta má bæta að innan fjölskyldna slíkra gerenda er kynferðistal oft ríkjandi í daglegu lífi. Níðingar láta í sumum tilfellum bælda reiði bitna á börnunum og leita til kynferðisofbeldis í von um útrás. Getur þá reiðin hafa þróast út frá gjörðum barnsins eða jafnvel einhverju sem sambýliskona kann að hafa gert. Síðast en ekki síst má nefna ofbeldisfulla gerendur. Ekki fer á milli mála ef barn hefur orðið fyrir obeldi af þessu tagi, svo mikið er það. Að baki þessari hegðun er gífurleg reiði og heift og þykir gerandanum hann ekki vera að gera rangt, jafnvel álítur hann sem svo að barnið sé ekki manneskja, aðeins hlutur.
Skipta má gerendum kynferðsbrota í fjóra flokka: Gerandi sem leitast eftir ástúð og hlýju, sá sem snýr öllu upp í eitthvað kynferðislegt, gerandi sem lætur reiði bitna á barninu og svo loks ofbeldisfulli gerandinn.
Gerendur sem leitast eftir ástúð og hlýju falla undir tvo flokka, ef svo má segja. Þeir sem eru strangir í meira lagi og höfuð fjölskyldunnar og þá þeir sem finna frekar samleið með börnum sínum og móðirin stjórnar heimili og fjölskyldu. Annað afbrigði barnaníðinga eru þeir sem snúa öllu upp í eitthvað kynferðislegt og vilja eiga í kynferðissambandi við flesta í nærumhverfi sínu, þar á meðal eigin börn eða önnur. Við þetta má bæta að innan fjölskyldna slíkra gerenda er kynferðistal oft ríkjandi í daglegu lífi. Níðingar láta í sumum tilfellum bælda reiði bitna á börnunum og leita til kynferðisofbeldis í von um útrás. Getur þá reiðin hafa þróast út frá gjörðum barnsins eða jafnvel einhverju sem sambýliskona kann að hafa gert. Síðast en ekki síst má nefna ofbeldisfulla gerendur. Ekki fer á milli mála ef barn hefur orðið fyrir obeldi af þessu tagi, svo mikið er það. Að baki þessari hegðun er gífurleg reiði og heift og þykir gerandanum hann ekki vera að gera rangt, jafnvel álítur hann sem svo að barnið sé ekki manneskja, aðeins hlutur.
Meðferð við Phedophiliu
Oftar en ekki sjá barnaníðingar ekki villu síns vegar og neita jafnvel að hafa framið brot og sökum þess getur gengið erfiðlega að fá samþykki við meðferð. Haft er í fyrirrúmi í meðferð að ná fram ábyrgð á brotinu frá geranda og reynt er að hafa áhrif á atferli hans til að koma í veg fyrir að slíkt eigi sér stað aftur. Margvíslegar aðferðir hafa verið notaðar í meðferð, en þar má nefna: Læknisfræðilega meðferð, sáleflismeðferð, hugræna atferlismeðferð og fallvörn, sem felst í að fyrirbyggja afturför geranda.
Læknisfræðileg meðferð hefur reynst umdeild en í henni felast m.a. geldingar, lyfjameðferðir til að bæla kynþörf. Vissulega hefur sú meðferð áhrif en er þó ekki búið að ná til rótar vandans, sálfrænu hliðarinnar, og því er sálfræðimeðferð nauðsynleg samhliða. Þá er einnig komið í veg fyrir hæfni einstaklings til að eiga í eðlilegu ástarsambandi.
Sáleflismeðferð gengur út á það að fá afbrotamanninn til að viðurkenna brot sitt og vandamál, sætti sig við ábyrgðina og formi sér ný viðhorf á kynlífi sem og reiði. Sannast hefur að árangur sé að hafa úr meðferðinni, og þá sérstaklega hópmeðferð. Tölulegar upplýsingar segja til um að aðeins 8% þeirra sem tóku þátt í hópmeðferð brutu af sér aftur en þeir um 16% þeirra sem ekki hlutu meðferð brutu af sér að nýju.
Bæði hefur verið notast við atferlismeðferð og hugræna atferlismeðferð. Atferlisfræðingar brugðu á það ráð að setja í samhengi lyf sem ullu ógleði og börn, þá var níðingnum gefið lyf og honum sýndar myndir af börnum, samhliða ógleðinni. Eftir sífelldar endurtekningar skilaði meðferðin árangri, en hefur hún ekki verið notuð í miklum mæli síðustu ár vegna siðferðislegra ástæðna í garð gerenda. Hugræn atferlismeðferð felst þá í því að gengist er við því að breyta kynferðislegum hneigðum geranda auk þess sem félagsleg færni hans er bætt og sjálfstjórn aukin. Annað afbrigði hugrænnar atferlismeðferðar er fallvörn. Það meðferðarform felst í því að gerandi komist að því hvaða aðstæður vekja hjá honum kynferðiselgar kenndir gagnvart börnum auk þess sem hann lærir að þekkja hugsanir sem leitt gætu til afbrota.
Oftar en ekki sjá barnaníðingar ekki villu síns vegar og neita jafnvel að hafa framið brot og sökum þess getur gengið erfiðlega að fá samþykki við meðferð. Haft er í fyrirrúmi í meðferð að ná fram ábyrgð á brotinu frá geranda og reynt er að hafa áhrif á atferli hans til að koma í veg fyrir að slíkt eigi sér stað aftur. Margvíslegar aðferðir hafa verið notaðar í meðferð, en þar má nefna: Læknisfræðilega meðferð, sáleflismeðferð, hugræna atferlismeðferð og fallvörn, sem felst í að fyrirbyggja afturför geranda.
Læknisfræðileg meðferð hefur reynst umdeild en í henni felast m.a. geldingar, lyfjameðferðir til að bæla kynþörf. Vissulega hefur sú meðferð áhrif en er þó ekki búið að ná til rótar vandans, sálfrænu hliðarinnar, og því er sálfræðimeðferð nauðsynleg samhliða. Þá er einnig komið í veg fyrir hæfni einstaklings til að eiga í eðlilegu ástarsambandi.
Sáleflismeðferð gengur út á það að fá afbrotamanninn til að viðurkenna brot sitt og vandamál, sætti sig við ábyrgðina og formi sér ný viðhorf á kynlífi sem og reiði. Sannast hefur að árangur sé að hafa úr meðferðinni, og þá sérstaklega hópmeðferð. Tölulegar upplýsingar segja til um að aðeins 8% þeirra sem tóku þátt í hópmeðferð brutu af sér aftur en þeir um 16% þeirra sem ekki hlutu meðferð brutu af sér að nýju.
Bæði hefur verið notast við atferlismeðferð og hugræna atferlismeðferð. Atferlisfræðingar brugðu á það ráð að setja í samhengi lyf sem ullu ógleði og börn, þá var níðingnum gefið lyf og honum sýndar myndir af börnum, samhliða ógleðinni. Eftir sífelldar endurtekningar skilaði meðferðin árangri, en hefur hún ekki verið notuð í miklum mæli síðustu ár vegna siðferðislegra ástæðna í garð gerenda. Hugræn atferlismeðferð felst þá í því að gengist er við því að breyta kynferðislegum hneigðum geranda auk þess sem félagsleg færni hans er bætt og sjálfstjórn aukin. Annað afbrigði hugrænnar atferlismeðferðar er fallvörn. Það meðferðarform felst í því að gerandi komist að því hvaða aðstæður vekja hjá honum kynferðiselgar kenndir gagnvart börnum auk þess sem hann lærir að þekkja hugsanir sem leitt gætu til afbrota.