Meðferðarúrræði almennt
Meðferðarúrræðum mætti skipta í tvo hluta: viðtalsmeðferðir og lyfjameðferðir. Eins og gefur að skilja er lyfjameðferð helst í samráði við geðlækna og lækna. Vissulega er að finna geðlækna sem veita viðtalsmeðferðir en algengast er að leita þurfi til sálfræðinga í þeim tilgangi, en meðferðir þeirra geta verið margvíslegar. Í meðferðum við geðröskunum er unnið að meðhöndlun gegn sálfræðilegum vandkvæðum með samtölum, æfingum og ráðleggingum frá fagaðila. Helstu meðferðirnar eru:
Sálgreining (psychoanlysis)
· Dýnamísk meðferð (psychodynamic therapy)
· Húmanísk meðferð (humanistic therapy)
· Atferlismeðferð (behavior therapy)
· Hugræn atferlismeðferð (cognitive-behavioral therapy)
· Hópmeðferð (group therapy)
· Fjölskyldu- og hjónabandsmeðferð (family and couples therapy)
· Blönduð meðferð (eclectiscism)
· Dýnamísk meðferð (psychodynamic therapy)
· Húmanísk meðferð (humanistic therapy)
· Atferlismeðferð (behavior therapy)
· Hugræn atferlismeðferð (cognitive-behavioral therapy)
· Hópmeðferð (group therapy)
· Fjölskyldu- og hjónabandsmeðferð (family and couples therapy)
· Blönduð meðferð (eclectiscism)
Hvenær á einstaklingur að leita sér meðferðar?
Einstaklingur ætti að leita hjálpar sálfræðings eða annars fagaðila ef:
· Vandamál er orðið svo fyrirferðarmikið að það hefur áhrif á líf einstaklings til hins verra
· Ástand varir lengur en í tvær vikur
· Lausn er ekki í sjónmáli, hvort sem hún felst í sjálfshálp eða aðstoð frá vinum og fjölskyldu
Hugræn atferlismeðferð
Hvað er hugræn atferlismeðferð?
Hugræn atferlismeðferð er meðferðarúrræði sem reynst hefur gagnlegt við ýmsum vandamálum, t.a.m. kvíða, þunglyndi og fælni en þar að auki er hún notuð í meðferð gegn átröskun og jafnvel barnagirnd.
Meðferðin gengur út frá því að hugarfar sem verður til að einkenni sjúkdómsins láta á sér kræla, er breytt og í öðru lagi er hegðuninni sem viðheldur þeim, breytt. Lögð er áhersla á að fortíðin sé í fortíðinni og einblínt er á núið og framtíðina, þá erfiðleika sem steðja að og hvernig skal ráða fram úr þeim. Auk þess eru neikvæðum hugsunum skipt út fyrir jákvæðar og uppbyggilegar. T.a.m. ef kvíðasjúklingur hugsar „þetta fer bara versnandi“, er þeim hugsunum skipt út fyrir „þetta er ekki viðvarnadi ástand, þetta líður hjá“. Þetta reynist vel, en með breyttu hugarfari er vald yfir viðbrögðum annað.
Þá er meðferðinni einnig skipti í hugrænan hluta og atferlishluta.
Hugræni hlutinn felst í því að meðferðaraðili og skjóstæðingur komast að því hvaða hugsanir og tilfinningar fylgja t.d. kvíðaköstum eða barnagirnd og unnið með það. Atferlishluti meðferðarinnar gengur út á það að þjálfa einstaklinginn til að takast á við það áreiti í umhverfinu eða gangvart líkama hans sem veldur einkennum vandamálsins, til að takast á við það eru t.d. kenndar slökunaraðferðir. Auk þess er einstaklingnum kennt að takast á við umhverfi sitt á sem skilvirkastan hátt, þ.e. hvaða aðstæður skal forðast og að meta hvaða áhrif þær hafa á líf hans. Skjólstæðingur meðferðaraðila ver að meðaltali 1-3 klukkustundum á viku í hinum eiginlegu meðferðartímum en þar fyrir utan hefur hann uppbyggileg verkefni til að leysa og æfingar til að framkvæma. Meðferðarformið hefur reynst einkar árangursríkt og langtímaáhrif eru mikil. Árangur má yfirleitt greina að 8-12 viknum liðnum en vissulega er það ekki algilt og oft er þörf á lengri tíma.
Hugræn atferlismeðferð er meðferðarúrræði sem reynst hefur gagnlegt við ýmsum vandamálum, t.a.m. kvíða, þunglyndi og fælni en þar að auki er hún notuð í meðferð gegn átröskun og jafnvel barnagirnd.
Meðferðin gengur út frá því að hugarfar sem verður til að einkenni sjúkdómsins láta á sér kræla, er breytt og í öðru lagi er hegðuninni sem viðheldur þeim, breytt. Lögð er áhersla á að fortíðin sé í fortíðinni og einblínt er á núið og framtíðina, þá erfiðleika sem steðja að og hvernig skal ráða fram úr þeim. Auk þess eru neikvæðum hugsunum skipt út fyrir jákvæðar og uppbyggilegar. T.a.m. ef kvíðasjúklingur hugsar „þetta fer bara versnandi“, er þeim hugsunum skipt út fyrir „þetta er ekki viðvarnadi ástand, þetta líður hjá“. Þetta reynist vel, en með breyttu hugarfari er vald yfir viðbrögðum annað.
Þá er meðferðinni einnig skipti í hugrænan hluta og atferlishluta.
Hugræni hlutinn felst í því að meðferðaraðili og skjóstæðingur komast að því hvaða hugsanir og tilfinningar fylgja t.d. kvíðaköstum eða barnagirnd og unnið með það. Atferlishluti meðferðarinnar gengur út á það að þjálfa einstaklinginn til að takast á við það áreiti í umhverfinu eða gangvart líkama hans sem veldur einkennum vandamálsins, til að takast á við það eru t.d. kenndar slökunaraðferðir. Auk þess er einstaklingnum kennt að takast á við umhverfi sitt á sem skilvirkastan hátt, þ.e. hvaða aðstæður skal forðast og að meta hvaða áhrif þær hafa á líf hans. Skjólstæðingur meðferðaraðila ver að meðaltali 1-3 klukkustundum á viku í hinum eiginlegu meðferðartímum en þar fyrir utan hefur hann uppbyggileg verkefni til að leysa og æfingar til að framkvæma. Meðferðarformið hefur reynst einkar árangursríkt og langtímaáhrif eru mikil. Árangur má yfirleitt greina að 8-12 viknum liðnum en vissulega er það ekki algilt og oft er þörf á lengri tíma.
HAM
Reynst hefur umdeilt hvort sjálfshjálparbækur séu alfarið af hinu góða og má segja að ógrynni sé til að slíkum bókum, misgáfulegum. Eftir áralanga þróun er komin út bókin HAM Handbók um hugræna atferlismeðferð. Hana er hægt að nálgast á Netinu en einnig er hægt að fá hana í bókarformi. Um er að ræða lesbók með ýmsum fyrirmælum og fróðleik og auk þess verkefnabók.
Reynst hefur umdeilt hvort sjálfshjálparbækur séu alfarið af hinu góða og má segja að ógrynni sé til að slíkum bókum, misgáfulegum. Eftir áralanga þróun er komin út bókin HAM Handbók um hugræna atferlismeðferð. Hana er hægt að nálgast á Netinu en einnig er hægt að fá hana í bókarformi. Um er að ræða lesbók með ýmsum fyrirmælum og fróðleik og auk þess verkefnabók.